Op 15 januari 1893 kreeg John Ross vijftien zweepslagen van een politieagent voor onbetamelijk gedrag. Ross was een zwarte ingenieur die voor de Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Spoorwegmaatschappij werkte aan de Delagoalijn tussen Pretoria en Lourenço Marques. Hij had het gewaagd fel te reageren op beledigende opmerkingen van een witte collega. In de gesegregeerde Zuid-Afrikaansche Republiek werden Afrikanen voor het minste of geringste zwaar gestraft. De politieagent wist echter niet dat Ross een Amerikaanse staatsburger was. Een diplomatieke rel tussen de Verenigde Staten en de Zuid-Afrikaansche Republiek was geboren.

Ross beklaagde zich over zijn behandeling bij het Amerikaanse consulaat in Johannesburg. De consul, een zekere William Van Ness, rapporteerde de zaak aan zijn superieuren in Washington. Van Ness maakte ook bezwaar bij de Transvaalse staatssecretaris Willem Johannes Leyds. Met steun van het U.S. Department of State eiste Ross $10.000 schadevergoeding, destijds een fortuin. Leyds, die zo snel mogelijk van de zaak verlost wilde zijn vanwege de Britse dreiging, zag in dat er niets anders op zat dan de schadevergoeding uit te keren.

We blijven nog even bij de opstandige burgers van Swellendam. Zoals ik de vorige keer schreef, hadden zij in juni 1795 hun landdrost afgezet en het bewind van de VOC afgeschud. Desalniettemin besloten zij het VOC-bestuur te helpen bij de verdediging van de Kaap tegen een Britse invasiemacht. Getooid met revolutionaire rood-wit-blauwe kokardes trokken 168 bereden Swellendammers onder aanvoering van hun nationale commandant Petrus Jacobus Delport naar Kaapstad. Op 26 juli kwamen zij aan bij Kasteel de Goede Hoop. Een kleine twee weken later stonden zij voor het eerst tegenover de Britten tijdens de Slag om Muizenberg, die eindigde in een Nederlandse nederlaag. Over het optreden van de Swellendammers gaat het spottende Lied ter eere van de Swellendamsche en diverse andere helden bij de bloedige actie aan Muisenburg in dato 7 Aug. 1795.

De anonieme dichter was klaarblijkelijk een aanhanger van de Oranjegezinde VOC-bestuurders in Kaapstad. Hij zwijgt in het lied over hun halfslachtige pogingen de Kaap te verdedigen, maar steekt de draak met de te hulp schietende Swellendammers en hun nationale commandant Delport. De Swellendammers ondervinden in het lied dat de Britten niet zo gemakkelijk uitgeschakeld konden worden als ‘een groote vette bonte bok’ en de Britse kanonnen bleken van andere orde dan de ‘Assegaay of Pijl’ van de Xhosa en de San. Bij de eerste schoten kozen de Swellendamse helden volgens de dichter het hazenpad om terug te keren naar hun boerderijen waar geen bommen op hun kop vielen.

In juni 1795 kwamen de burgers van het district Swellendam in opstand tegen het bestuur van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Zij verklaarden zich onafhankelijk van het Kaapse bestuur en kozen Hermanus Steyn tot hun leider. Hij wordt daarom weleens gezien als de eerste president van een onafhankelijke republiek in Zuid-Afrika, maar was hij dat echt?

Gedurende de achttiende eeuw was de Kaapkolonie uitgegroeid tot een gebied ter grootte van Italië. Veehoudende burgers, bekend als trekboeren, hadden zich op zoek naar weidegrond voor hun kuddes diep in het binnenland van de Kaap gevestigd. De Khoikhoi waren gedecimeerd door Europese ziektes en geweld en vormden nauwelijks een belemmering voor de trekboeren. De burgers in de meest oostelijke gebieden van de kolonie waren rond 1795 een wekenlange reis verwijderd van Kaapstad. Zij leefden buitengewoon geïsoleerd.

Op 7 oktober 2020 adviseerde de Raad voor Cultuur aan Ingrid van Engelshoven, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, dat Nederland al het koloniale erfgoed moet teruggeven aan de herkomstlanden, als redelijk zeker kan worden aangetoond dat die landen de stukken onvrijwillig zijn kwijtgeraakt. Dit soort richtlijnen zouden niet alleen voor gestolen erfgoed uit voormalige koloniën moeten gelden, maar voor al het gestolen erfgoed, ook voor de giraffe van stadhouder Willem V van Oranje-Nassau.

In de jaren zeventig en tachtig van de achttiende eeuw maakte Robert Jacob Gordon, een Nederlandse ontdekkingsreiziger, militair, natuurwetenschapper en tekenaar van Schotse komaf, een vijftal reizen door de Kaapkolonie en daarbuiten. Hij bracht de gebieden die hij bezocht in kaart en hij beschreef en tekende de planten en dieren die hij tegenkwam. Over zijn bevindingen correspondeerde hij met wetenschappers in Europa. Op 27 juni 1779 begon hij aan zijn vierde reis. Hij hoopte onder meer giraffen, die in Europa vrijwel onbekend waren, te vinden. Hij wilde het dier niet alleen beschrijven en tekenen voor de wetenschap, maar hij wilde ook een skelet en een geprepareerde huid aan zijn beschermheer Willem V schenken voor diens vermaarde naturaliënkabinet.

Zuid-Afrika wordt geplaagd door corruptie. Politici en ambtenaren maken op grote schaal misbruik van hun positie. Begin negentiende eeuw was dit niet heel anders, zo laat het optreden van Sir John Truter zien.

John Truter werd op 11 oktober 1763 geboren in Kaapstad als Johannes Andreas Truter. Hij studeerde rechten in Leiden, zoals het hoorde. Na het behalen van de meestertitel in 1787 keerde hij terug naar de Kaap. Hij vervulde bestuurlijke functies onder de VOC en tijdens het bewind van de Bataafse Republiek. In 1806, terwijl Britse troepen Kaapstad naderden, was hij betrokken bij de plundering van de Bataafse staatskas. Na de overgave van de kolonie bracht een van Truters slavinnen de Britten hiervan op de hoogte en moesten Truter en zijn medestanders het gestolen bedrag terugbetalen. Truter ging vervolgens aan de slag als zelfstandig advocaat. In 1809 trad hij weer in overheidsdienst als fiscaal, een soort officier van justitie. Het hoogtepunt van zijn carrière volgde drie jaar later toen de Britten hem benoemden tot de eerste hoofdrechter van de Kaapkolonie.